De eclectische architectuur van Zurenborg (Berchem)
Luc SELIS

Prentbriefkaarten verzameling



Toen bekend gemaakt werd, dat men in oktober 2016 binnen het in België nieuwe verzameldomein “Prentbriefkaarten” zou uitpakken met een 1ste nationale competitieve tentoonstelling te Lede toonde Luc hiervoor onmiddellijk de nodige belangstelling en hij diende tijdig het vereiste inschrijvingsformulier in.

De verzameling werd ingeleid als volgt:

De wijk Zurenborg te Berchem-Antwerpen is ontstaan op de gronden van de baron Osy de Wichem en werd genoemd naar de hoeve Zurenborg die op de grens lag tussen Berchem en het Antwerpse buurtschap Haringrode.
De hoeve werd op haar beurt genoemd naar de omliggende destijds waterzieke verzuurde bodem waar ze als borg op stond. Het ontstaan van de wijk werd gestimuleerd door de bouw van het station Borgerhout (huidige station Antwerpen-Oost) in 1873.

Oorspronkelijk was het bedoeling om vooral magazijnen, handel en horeca in de buurt van het station in te richten, maar bij gebrek aan belangstelling van handel werd de wijk voornamelijk als residentiële woonwijk ontwikkeld. De wijkontwikkeling werd uitgevoerd door de Société Anonyme pour la Construction de Maisons Bourgeoises. Zoals de naam van de ontwikkelingsmaatschappij het zelf zegt, was de wijk vooral bedoeld voor de (gegoede) burgerij.
Daardoor was er veel aandacht voor verkavelingswijze, schoonheid van gebouwen, bestrating en wijfverfraaiing.

De ontwikkeling van de Cogels-Osylei (1881-1914) liep parallel met de hoogdagen van bouwstijlen als jugendstil, art nouveau, eclectische stijl en neoclassicisme. Naar deze periode wordt nostalgisch verwezen met de Franse term “Belle Epoque” (het mooie tijdperk).

Architecten als Jacques de Weert, Jules Hofman en Joseph Bascourt hebben hier fraaie woningen ontworpen voor de gegoede burgerij. Met name bij huizen als “De Roos” (nr 46) en “De Zonnebloem” (nr 50), ontworpen door architect Jules Hofman, en “De Irisi” (nr 44) door architect Van den Bossche en “Quinten Matsijs” (nr 80) door Jacques De Weerdt zijn fraaie art nouveau elementen verwerkt in de façades.

Ook in de nabijgelegen straten als Transvaalstraat en de Waterloostraat zijn veel fraaie huizen te bewonderen. In het bijzonder het ensemble huizen “De vier jaargetijden” ontworpen door architect Joseph Bascourt is speciaal. Ook de façades van onder meer “Les Mouettes”, “Napoleon” en “Waterloo” in de Waterloostraat hebben veel fraaie details. In de jaren zestig stonden de Cogels-Osylei en de naburige straten op de nominatie om te worden gesloopt en plaats te maken voor een groot kantoren- en appartementencomplex. Deze plannen zijn uiteindelijk niet doorgegaan en de wijk is sinds 1984 beschermd als stadsgezicht en de meeste huizen zijn geklasseerd als monument.


Doel van de verzameling

In de periode 1896-1910 werden door diverse uitgevers prentbriefkaarten uitgegeven van de vele markante huizen uit de wijk Zurenborg. De verzamelaar betracht zoveel mogelijk van deze prentbriefkaarten samen te brengen en deze samen met de gegevens van de woning (architect, bouwjaar e.d. indien gekend) te tonen. Voor elk deel van de wijk worden, waar bestaand, ook één of meerdere overzichtsfoto’s gevoegd.

Plan van de verzameling

De getoonde verzameling volgt de stratenindeling van de wijk Zurenborg met nadruk op het gebied ten zuiden van de spoorweg. Per straat wordt dan de volgorde van de huizen gevolgd. Voor de hoofdstraat, de Cogel-Cosylei, wordt vanwege het grote aantal panden de pare en onpare kant van de straat apart behandeld om de prentbriefkaarten zoveel mogelijk te laten aansluiten.

De getoonde prentbriefkaarten zijn een extract uit een grotere verzameling.

1. Cogels-Osylei (onpare nummers)
2. Cogels-Osylei (pare nummers)
3. Tramplein / Draakplaats
4. Transvaalstraat
5. Capiaumontstraat
6. Waterloostraat
7. Van Merlenstraat
8. Leemputstraat
9. Vestingstraat /Uitbreidingsstraat
10. Dageraadplaats
11. Grote Hondstraat
12. Diversen

Op de tweede pagina van dit plan vindt men een stratenplan van de wijk met aanduiding van de voornaamste straten.

Geraadpleegde werken

- Belle Epoque Zurenborg Antwerpen Hans Roels / Serge Vermeir
     Uitgeverij Pandora 1996
- Op wandel door de Belle Epoque / Cogels-Osylei Jan Possemiers / Alex Elaut
     Uitgeverij Standaard 1988
- Op wandel door de Belle Epoque Jan Possemiers / Alex Elaut
     Uitgeverij Patraco 2004
- De Art Nouveau-architectuur in het Antwerpse: een doorsnee Vanhove B.
     licentiaatsverhandeling, Gent, 1978
- Inventaris Onroerend Goed
- Website Herwaarderingsplan Zurenborg
-  Erfgoed Stad Antwerpen


Enkele voorbeelden van prentbriefkaarten :



In de vijf vlakken met in totaal 80 pagina’s pakte hij meteen uit met zeer veel bijzondere stukken voor het uitwerken van zijn studie rond de flamboyante bouwstijlen in Zurenborg in de periode 1885-1910.

En met succes. Dat was duidelijk met zijn behaalde 1ste plaats tijdens “Leda 2016” en zijn latere scores op nationaal en internationaal vlak.



Tentoonstellingen :


De eclectische architectuur van Zurenborg (Berchem)
22.10.2016LEDE
LEDA 2016 - Nationaal kampioenschap
1ste editie Discipline Prentbriefkaarten
Competitief
GROOT GOUD 96 %
1ste plaats
19-21.05.2017LICHTENVOORDE (NL)
ACHTERHOEK 2017
Nationale tentoonstelling
Competitief
GOUD 87%
Quotum vlg NL normen
10.06.2017EKEREN - MARIABURG
MARIABURG 2017 - Regionaal kampioenschap
Regio's Antwerpen-Limburg
Competitieve deelname
GROOT GOUD 96 %
25-27.08.2017S HERTOGENBOSCH - NL
HERTOGPOST 2017
Nationale competitieve tentoonstelling
Competitief
GOUD 88 %
24.02.2018WILRIJK
Tentoonstelling bij Koninkl. Philatelic Club Cosmos
Luc stelt er drie topcollecties ten toon
Demonstratie
via externe deelname
24-26.08.2018CINEY
PHILEXNAM 2018 - Nationaal Kampioenschap
In de Expohallen
Competitief
GOUD 92% + Felicitaties
1ste plaats




Info      Kalender      Clubblad      Historiek      In de pers      Uitgiften       Verzamelingen       Links